Gościem specjalnym Forum był prof. Piotr Girdwoyń - Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. W debacie udział wzięli również wybitni przedstawiciele nauki i praktyki prawa: prof. Zbigniew Ćwiąkalski - były Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny, kierownik Katedry Prawa i Postępowania Karnego WSPiA; prof.  Andrzej Zoll -były Prezes Trybunału Konstytucyjnego i Rzecznik Praw Obywatelskich; mec. Aleksander Cisek - Dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Rzeszowie oraz prof. Janusz Raglewski - adwokat i wykładowca WSPiA. 

Debata koncentrowała się wokół czterech kluczowych zagadnień: kryteriów doboru kandydatów na aplikacje prawnicze, adekwatności obecnej formuły egzaminów zawodowych, kwestii wieku i dojrzałości w wykonywaniu zawodów prawniczych oraz struktury systemu awansów zawodowych. Poruszono także temat jakości kształcenia prawniczego na poziomie akademickim oraz przygotowania absolwentów do aplikacji, zwracając uwagę na niedostatki formuły egzaminów, w których brakuje komponentu ustnego, co ogranicza możliwość pełnej oceny predyspozycji zawodowych kandydatów. 

Prof. Jerzy Posłuszny, Rektor WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej otwierając Forum, zwrócił uwagę na to, że temat Forum jest intrygujący, nieprzypadkowy i bardzo ważny. – Wyszliśmy z założenia, że wszelkie zmiany, które muszą być przeprowadzone w szeroko rozumianym wymiarze sprawiedliwości, muszą dotyczyć ludzi i prawa. Dobrze przygotowani ludzie i odpowiednio uchwalone prawo spowodują, że będziemy mniej narzekać na wymiar sprawiedliwości. Współczesne debaty skupiają się na formalnych aspektach funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, takich jak struktura KRS czy status tzw. "neosędziów", pomijając istotny problem, jakim jest jakość przygotowania przyszłych prawników do wykonywania zawodów zaufania publicznego i jakość wymiaru sprawiedliwości – powiedział Prof. Jerzy Posłuszny.

Rektor WSPiA dodał, że nie bez powodu dyskusję otwiera wprowadzenie przygotowane przez prof. Andrzeja Witkowskiego dotyczące zawodów prawniczych w Polsce międzywojennej, ponieważ powinniśmy popatrzeć na historię zawodów prawniczych i spróbować przywrócić rozwiązani, które w tamtych latach się sprawdziły.

Jak sprawdzać wiedze i przygotowanie

W ocenie prof. Piotra Girdwoynia, Dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury aktualny model selekcji kandydatów na aplikacje, oparty głównie na testach sprawdzających wiedzę teoretyczną, nie gwarantuje pozyskiwania jednostek odpowiednio przygotowanych do wykonywania zawodów sędziego czy prokuratora. Wskazał, że należy położyć większy nacisk na kompetencje miękkie, w szczególności umiejętność komunikacji, prowadzenia rozmowy z uczestnikami postępowania oraz radzenia sobie w sytuacjach stresowych. Zaproponował również rewizję formy egzaminów zawodowych, z uwzględnieniem elementów ustnych jako niezbędnego narzędzia oceny rzeczywistego przygotowania do zawodu.

Profesor Girdwoyń wyraził także krytyczny pogląd wobec sztywnego ograniczenia wieku orzeczniczego, postulując, aby decyzję o kontynuowaniu pracy zawodowej pozostawiać dojrzałemu osądowi samych sędziów, zwłaszcza w kontekście ich doświadczenia oraz zdolności poznawczych.

Jak awansować w zawodzie prawnika

Prof. Zbigniew Ćwiąkalski, b. Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny, wykładowca, Kierownik Katedry Prawa i Postępowania Karnego WSPiA nawiązując do reformy z 2005 roku, przypomniał, że liberalizacja dostępu do zawodów prawniczych miała na celu wyeliminowanie patologii związanych z nadmierną kontrolą korporacyjną. Zwrócił jednak uwagę, że obecna formuła egzaminacyjna, mimo że transparentna, nie gwarantuje adekwatnego przygotowania merytorycznego kandydatów. W jego opinii, w Polsce nie istnieje przejrzysty i zrównoważony system awansu w ramach zawodów prawniczych, a młodzi prawnicy, zamiast wspinać się po szczeblach kariery w kancelariach, często decydują się na samodzielną działalność gospodarczą.

Czy testy są dobrym rozwiązaniem?

Z kolei Radca Prawny Aleksander Cisek, Dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Rzeszowie poddał w wątpliwość skuteczność egzaminów testowych jako jedynego narzędzia selekcji. Podkreślił, że aplikanci przygotowują się głównie do rozwiązywania testów, co nie przekłada się na umiejętności praktyczne. Wskazał, że problem ten można zminimalizować poprzez nowoczesne metody dydaktyczne stosowane już w trakcie aplikacji. Zgodził się również z potrzebą kształtowania kompetencji komunikacyjnych jako nieodzownych w praktyce radcowskiej.

Prof. Janusz Raglewski, adwokat, wykładowca WSPiA odniósł się do nierówności w poziomie merytorycznym aplikantów reprezentujących różne korporacje zawodowe. Zauważył, że aplikanci KSSiP mają bardziej kompleksowy dostęp do wiedzy praktycznej dzięki rotacyjnym praktykom w wydziałach sądowych. Natomiast aplikanci adwokaccy nabywają doświadczenie głównie w wąskich specjalizacjach swoich patronów. W tym kontekście wskazał na potrzebę ujednolicenia standardów kształcenia oraz rozwijania form ewaluacji obejmujących również elementy ustne.

Co dalej z kształceniem prawników?

Wnioski z dyskusji prowadzonej podczas Forum wskazują jednoznacznie na potrzebę reformy systemu naboru, kształcenia oraz awansu w zawodach prawniczych. Uczestnicy debaty zwracali uwagę, że młode pokolenie prawników funkcjonuje w zupełnie innych realiach społecznych, technologicznych i komunikacyjnych niż ich poprzednicy, co powinno znaleźć odzwierciedlenie zarówno w programach nauczania, jak i formach oceny predyspozycji zawodowych. Postulowana zmiana powinna zatem obejmować nie tylko modyfikację egzaminów, lecz także redefinicję celu aplikacji prawniczych jako etapów rzeczywistego dojrzewania do roli prawnika – nie tylko kompetentnego, ale i odpowiedzialnego społecznie.

Podkarpackie Forum Myśli Prawniczej w WSPiA

Podkarpackie Forum Myśli Prawniczej to inicjatywa WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej, będąca odpowiedzią na potrzeby środowiska prawniczego Podkarpacia. Stanowi przestrzeń do wymiany poglądów i analizy najważniejszych zagadnień dotyczących stanowienia oraz stosowania prawa. Dzięki współpracy Uczelni z wybitnymi ekspertami, Forum przyczynia się do kształtowania debaty publicznej i poszukiwania najlepszych rozwiązań legislacyjnych.

Posiedzenia Forum gromadzą reprezentantów sądownictwa, prokuratury, korporacji prawniczych, naukowców z wielu ośrodków akademickich oraz wykładowców i doktorantów WSPiA.