Kobiety zmieniają dyplomację i politykę globalną - to hasło wybrzmiało najwyraźniej w  debacie "Rola kobiet w polityce międzynarodowej". Wydarzenie zorganizowane w ramach współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Debaty Międzynarodowej zgromadziło ekspertki i ekspertów, którzy rozmawiali o przełamywaniu barier w życiu publicznym oraz o konkretnych przywódczyniach kształtujących politykę Europy, USA, Bliskiego Wschodu i Azji. 

Zmiana zaczyna się nie tylko na najwyższych szczeblach władzy. Bardzo często zaczyna się od kobiet, o których się nie pisze, ale bez których historia potoczyłaby się inaczej. Nie musimy być gotowe w stu procentach, żeby zmieniać świat. Wystarczy, że uwierzymy, że mamy do tego prawo - powiedziała Ewelina Jurasz, koordynator Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej Podkarpacie, otwierając debatę. W programie znalazły się wystąpienia poświęcone zarówno światowym liderkom, jak i kobietom, które swoją postawą wpływały na procesy polityczne "od podstaw" - często bez rozgłosu, ale z wymiernym skutkiem społecznym. 

"Efekt pierwszej kobiety" i odwaga w czasach kryzysu

W formule hybrydowej z Krakowa głos zabrała dr Marta Pietras-Eichberger, specjalistka z zakresu prawa międzynarodowego, która zwróciła uwagę na zjawisko określane jako "efekt pierwszej kobiety". Polega ono na zmianie zachowań całego systemu politycznego po objęciu wysokiego urzędu przez kobietę - wówczas rośnie liczba kandydatek w kolejnych wyborach, na listach częściej pojawiają się kobiety, a media przechodzą od pytania "czy kobieta się nadaje?" do pytania "jakim jest liderem i jaki ma styl przywództwa?".

W swoim wystąpieniu dr Marta Pietras-Eichberger odwołała się m.in. do przywództwa Ursuli von der Leyen, Angeli Merkel i Margaret Thatcher, wskazując, że kobiety na najwyższych stanowiskach często podejmowały decyzje odważne, a zarazem poddawane szczególnie surowej ocenie.

Kobiety Azji. Przywództwo, które wyprzedza epokę

Dr Grzegorz Krzeszowski - politolog i historyk, wykładowca WSPiA - zwrócił uwagę, że wpływ kobiet na politykę międzynarodową ma długą historię, choć przez wieki pozostawał niedoceniany. Przypomniał m.in. postać biblijnej Estery, która dzięki odwadze i dyplomacji potrafiła oddziaływać na decyzje jednego z największych imperiów starożytności. Wskazał także na Kleopatrę jako jedną z pierwszych samodzielnych kobiet-władczyń prowadzących świadomą politykę międzynarodową oraz na cesarzową Teofano, która łączyła wschodnią i zachodnią tradycję polityczną Europy, wyznaczając nowe standardy przywództwa.

Szczególne miejsce w jego wystąpieniu zajęły kobiety Azji, w tym cesarzowa Cixi, rządząca Chinami w okresie silnej presji mocarstw kolonialnych, oraz Indira Gandhi, premier Indii, która jako jedna z pierwszych kobiet weszła na globalną scenę polityczną, prowadząc niezależną i często kontrowersyjną politykę zagraniczną.

Historia pokazuje, że kobiece przywództwo najczęściej ujawnia się w momentach kryzysu, kiedy decyzje są trudne, a odpowiedzialność szczególnie wysoka - podsumował dr Krzeszowski.

Hillary Clinton i "smart power". Prawa kobiet jako prawa człowieka

O Hillary Clinton mówiła mgr Elwira Rak, wykładowca WSPiA, podkreślając, że jej wpływ na politykę międzynarodową wykraczał daleko poza pełnione funkcje (od Pierwszej Damy USA, przez senator, po sekretarz stanu). Clinton była jedną z liderek, które nie tylko uczestniczyły w globalnej debacie, ale realnie zmieniały jej kierunek. Przypomniano przełomowe wystąpienie podczas IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet pod egidą ONZ w Pekinie w 1995 r., kiedy padły słynne słowa: "Prawa człowieka to prawa kobiet, a prawa kobiet to prawa człowieka". To zdanie - początkowo ocenzurowane - stało się jednym z najbardziej rozpoznawalnych manifestów nowoczesnej dyplomacji, wprowadzając kwestie równości, bezpieczeństwa i godności kobiet do głównego nurtu polityki międzynarodowej.

Jako sekretarz stanu USA Clinton promowała koncepcję "smart power", łączącą siłę militarną z dyplomacją, narzędziami gospodarczymi i działaniami humanitarnymi. W jej ujęciu skuteczność państwa nie polegała wyłącznie na demonstracji siły, lecz na zdolności budowania koalicji, prowadzenia dialogu i reagowania na kryzysy w sposób wielowymiarowy. Podejście to miało kluczowe znaczenie m.in. w odbudowie wizerunku Stanów Zjednoczonych po konfliktach w Iraku i Afganistanie.

Jak zaznaczyła mgr Elwira Rak, Clinton udowodniła, że empatia i wrażliwość społeczna nie stoją w sprzeczności z polityczną stanowczością, a wręcz przeciwnie - mogą stać się jej narzędziem.

Golda Meir. "Matka narodu" i polityka w warunkach zagrożenia

Mgr Dorota Frańczak, wykładowca WSPiA, przedstawiła sylwetkę Goldy Meir, pierwszej i jak dotąd jedynej kobiety-premier Izraela. Zwróciła uwagę na jej rolę w budowie państwowości izraelskiej i funkcjonowaniu państwa w warunkach konfliktu zbrojnego, kiedy decyzje rządu ważą o bezpieczeństwie obywateli.

Goldę Meir określano mianem "matki narodu", ale jej styl przywództwa daleki był od stereotypowej łagodności. Jak przypominano, podejmowała decyzje twarde i niepopularne, kierując się przekonaniem o nadrzędności bezpieczeństwa państwa. Amerykański dziennikarz Walter Cronkite nazwał ją "najsilniejszą kobietą stojącą na czele rządu swoich czasów".

Hanna Suchocka. Polski przykład wpływu na arenie międzynarodowej

Postać Hanny Suchockiej przybliżył mgr Grzegorz Świerad, wykładowca WSPiA. Jako pierwsza kobieta na stanowisku Prezesa Rady Ministrów RP musiała mierzyć się z wyjątkowo trudnym okresem transformacji ustrojowej i głębokimi podziałami politycznymi, kierując wielopartyjnym rządem w czasie, gdy kształtowały się fundamenty współczesnego państwa. Podkreślano, że choć jej rząd funkcjonował w warunkach permanentnego napięcia politycznego, Suchocka zapisała się w historii jako polityk konsekwentny, opierający decyzje na wiedzy prawniczej i konstytucyjnej. Te kompetencje okazały się kluczowe w kolejnych latach, gdy jej działalność przeniosła się na arenę międzynarodową.

W późniejszych latach Hanna Suchocka pełniła funkcję ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej, należąc do grona najbardziej doświadczonych polskich dyplomatów. Była również przewodniczącą Komisji Weneckiej Rady Europy, organu opiniującego standardy konstytucyjne i praworządność w państwach członkowskich. Jej działalność łączyła prawo, dyplomację i dialog międzynarodowy.

Solidarność i kobiety "drugiego planu"

Wątek kobiet "Solidarności" przypomniał mgr Daniel Buś, wykładowca WSPiA, podkreślając ich determinację i odwagę, bez których nie doszłoby ani do przełomu sierpnia 1980 roku, ani do późniejszych przemian w Europie Środkowo-Wschodniej. Jak zaznaczył, wpływ kobiet na politykę międzynarodową często nie zaczyna się na szczytach władzy, lecz "od dołu", tam, gdzie rodzi się społeczny sprzeciw i solidarność ponad podziałami.

Symboliczną postacią pozostaje Anna Walentynowicz, w obronie której wybuchł strajk w Stoczni Gdańskiej, dając impuls do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". Jej działalność stała się katalizatorem wydarzeń, które w kolejnych latach podważyły fundamenty systemu komunistycznego w Polsce i zapoczątkowały proces demokratycznych przemian w regionie.

Kobiety Solidarności nie walczyły o władzę, lecz o godność i wolność. To one stworzyły fundament, na którym później budowano zmiany polityczne o znaczeniu międzynarodowym - podsumował mgr Daniel Buś, zaznaczając, że "Solidarność", to także głosy kobiet często pomijanych w historii, m.in. Alina Pieńkowska, Henryka Krzywonos czy Ewa Ossowska.

W końcowej wypowiedzi dr Grzegorz Krzeszowski przywołał również postać Hanny Łukowskiej-Karniej, związanej z działalnością konspiracyjną w okresie stanu wojennego, akcentując odwagę i ryzyko, jakie podejmowały kobiety w działalności opozycyjnej.

Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej

Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej (RODM), prowadzony wspólnie przez WSPiA Rzeszowską Szkołę Wyższą oraz Stowarzyszenie Folkowisko, to platforma informacyjno-edukacyjna, której celem jest popularyzacja wiedzy o polskiej polityce zagranicznej, promowanie wartości demokratycznych oraz wspieranie debaty publicznej w regionie. Ośrodek ma budować świadomość obywatelską i angażować lokalną społeczność w kwestie międzynarodowe, wpisując się tym samym w szerszy kontekst działań na rzecz dialogu i bezpieczeństwa w regionie.

Regionalny Ośrodki Debaty Międzynarodowej współpracuje z Ministerstwem Spraw Zagranicznych.