"Trybunał Konstytucyjny - teraźniejszość i przyszłość" tematem ostatniego w tym roku Podkarpackiego Forum Myśli Prawniczej. Gościem wydarzenia był prof. Andrzej Zoll, wykładowca WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej, wybitny konstytucjonalista, sędzia, były Prezes Trybunału Konstytucyjnego i były rzecznik praw obywatelskich, który w swoim wystąpieniu przedstawił pogłębioną analizę funkcjonowania Trybunału - od momentu jego powstania w latach 80., przez okres transformacji ustrojowej, aż po aktualne wyzwania ustrojowe i prawne.

Profesor rozpoczął wykład od historycznego rysu działalności Trybunału Konstytucyjnego, przypominając okoliczności jego utworzenia oraz pierwsze orzeczenia, które - mimo ograniczeń ustrojowych PRL - budowały fundamenty niezależnego sądownictwa konstytucyjnego w Polsce. Szczególną uwagę poświęcił okresowi transformacji po 1989 roku, wskazując na rolę Trybunału w kształtowaniu zasady demokratycznego państwa prawnego oraz na znaczenie orzecznictwa konstytucyjnego dla ochrony praw i wolności obywatelskich.

Trybunał Konstytucyjny. Relacje między prawem a polityką

Jednym z najistotniejszych elementów wykładu była jednak analiza dynamicznych i niejednokrotnie napiętych relacji między prawem a polityką w funkcjonowaniu Trybunału. Profesor podkreślił, że niezależność sądownictwa konstytucyjnego jest absolutnym warunkiem realnego konstytucjonalizmu. Przypomniał, że Trybunał powinien działać jako strażnik konstytucji, wolny od nacisków bieżącej polityki i interesów partyjnych.

W tym kontekście omówił wydarzenia po 2015 roku, które - jego zdaniem - doprowadziły do kryzysu autorytetu Trybunału Konstytucyjnego. Zwrócił uwagę na kontrowersje wokół zmian legislacyjnych i proceduralnych, które wpłynęły na postrzeganie Trybunału jako narzędzia politycznego, a nie niezależnej instytucji sądowniczej. Podkreślił przy tym, że taki stan rzeczy osłabił zarówno pozycję Trybunału w kraju, jak i jego renomę na arenie międzynarodowej, podważając tym samym fundamenty praworządności w Polsce.

Punktem wyjścia jest odpowiedź na pytanie, jaka relacja łączy politykę i prawo. Jeżeli polityka ma mieć przewagę nad prawem, Trybunał Konstytucyjny staje się drugorzędny,. Zadaniem tego organu bowiem nie jest ocena prawa, ale legitymizacja polityki

- zaznaczył prof. Andrzej Zoll.

Projekty reform i perspektywy na przyszłość

Istotną część wystąpienia poświęcono analizie aktualnych projektów reform Trybunału Konstytucyjnego. W trakcie dyskusji Rektor WSPiA prof. Jerzy Posłuszny zaproponował zmiany dotyczące m.in. nowych zasad wyboru sędziów, które mają na celu wprowadzenie okresów karencji dla osób pełniących wcześniej funkcje polityczne. Taki mechanizm miałby zapobiegać nadmiernemu upolitycznieniu Trybunału i sprzyjać odbudowie jego niezależności.

Zwrócił przy tym uwagę na znaczącą rolę środowisk prawniczych i akademickich w procesie zgłaszania kandydatów na sędziów Trybunału, podkreślając fakt, że zaangażowanie tych środowisk jest niezbędne, by zapewnić profesjonalizm oraz apolityczny charakter procedury nominacyjnej. Jego zdaniem depolityzacja wyboru sędziów jest kluczowym warunkiem odbudowy zaufania społecznego do Trybunału Konstytucyjnego, a tym samym do całego systemu wymiaru sprawiedliwości. Tylko dzięki temu Trybunał może odzyskać swój status niezależnego i wiarygodnego strażnika konstytucji.

Podkarpackie Forum Myśli Prawniczej

Podkarpackie Forum Myśli Prawniczej powstało z inicjatywy prof. Jerzego Posłusznego, Rektora WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej. Jego posiedzenia odbywają się raz w miesiącu i poświęcone są przede wszystkim podejmowaniu, a także omawianiu aktualnych zagadnień dotyczących stanowienia oraz stosowania prawa. Zgodnie z dotychczasową tradycją w posiedzeniach Forum uczestniczą wybitni przedstawiciele polskiej nauki prawa z różnych ośrodków akademickich, osoby reprezentujące sądownictwo, prokuraturę i korporacje prawnicze, a także nauczyciele akademiccy i doktoranci WSPiA.

Do tej pory w Podkarpackim Forum Myśli Prawniczej wzięli udział m.in.: prof. Adam Bodnar, Senator, b. Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny; Dariusz Korneluk, Prokurator Krajowy; Prof. Krystian Markiewicz, Przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury; Prof. Włodzimierz Wróbel, Sędzia Sądu Najwyższego, Przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego; Prof. Marek Safjan, Przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego; Prof. Sławomir Patyra, wykładowca UMCS, współautor projektu nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym; Sędzia Jerzy Stępień, były prezes Trybunału Konstytucyjnego; Prof. Stanisław Biernat, wykładowca UJ, b. Wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego; Prof. Piotr Girdwoyń, Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.