Czy po wojnie potrzebna będzie zmiana Konstytucji Ukrainy?
Konstytucja Ukrainy powinna ulec zmianie i dostosowaniu do wymagań związanych z członkostwem w UE i NATO. Polskie doświadczenia w tworzeniu ustawy zasadniczej i członkostwem w tych organizacjach mogą być niezwykle cenne i pomocne w procesie ukraińskich reform konstytucyjnych. To wnioski z polsko-ukraińskiej konferencji pt. „Konsekwencje wojny w Ukrainie dla konstytucjonalizmu europejskiego”, która odbyła się w WSPiA Rzeszowskiej Szkole Wyższej.
Konferencja w formie zdalnej zorganizowana została przez Wyższą Szkołę Prawa i Administracji Rzeszowską Szkołę Wyższą oraz Ukraińskie Centrum Badań Ekonomicznych i Politycznych im. Ołeksandra Razumkowa. Była to już druga dyskusja z udziałem polskich i ukraińskich konstytucjonalistów, politologów, specjalistów prawa międzynarodowego i niezależnych ekspertów.
Tematem ostatniego spotkania naukowców były „Konsekwencje wojny w Ukrainie dla konstytucjonalizmu europejskiego”. Dyskusja toczyła się między innymi wokół problemu ewentualnej reformy konstytucyjnej w Ukrainie. Zastanawiano się na tym, czy po zakończeniu wojny, zwłaszcza w kontekście akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej, potrzebna jest zupełnie nowa ustawa zasadnicza, czy może wystarczy poprzestać na reformie obowiązującej Konstytucji z 1996 r. Uczestnicy Seminarium zwrócili także uwagę na potrzebę zmian w konstytucjach innych państw w kontekście doświadczeń z okresu agresji Rosji na Ukrainę
– Tematyka, o której rozmawiamy, staje się bardzo aktualna. Wojna stała się powodem do przewartościowania stosunków międzynarodowych nie tylko w Ukrainie, ale także na całym świecie – mówił podczas otwarcia konferencji prof. Jerzy Posłuszny, Rektor WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej. – Wojna w Ukrainie otworzyła nam oczy na tematy konstytucyjne. Myślę, że spowoduje to, że nie tylko Ukraina będzie budować nową konstytucję, ale wiele państw europejskich w tym Polska będzie zastanawiać się nad nowelizacją ustawy zasadniczej w kontekście zagrożenia wojny. Cieszę się, że możemy spotkać się w gronie wybitnych polskich i ukraińskich konstytucjonalistów. Mam nadzieję, że wnioski z tej dyskusji będą przydatne dla polityków, którzy będą nad tym dokumentem pracować w przyszłości – tłumaczy prof. Jerzy Posłuszny.
Dodał, że WSPiA od wielu lat wspiera ukraińskich konstytucjonalistów w pracach nad reformami konstytucyjnymi i będzie to robić nadal. – W 2005 roku powołaliśmy do życia Polsko-Ukraiński Klubu Konstytucjonalistów. Posiedzenia Klubu odbywają się na przemianie: na Ukrainie i w Polsce. W ostatnim roku jedynie w formie zdalnej. Klub Konstytucjonalistów zrzesza polskie i ukraińskie środowisko naukowców z zakresu prawa konstytucyjnego, sędziów Sądu Konstytucyjnego Ukrainy, Trybunału Konstytucyjnego RP, prawników oraz polityków. Są to wybitni specjaliści, których pomoc może być bardzo cenna dla przygotowania właściwych rozwiązań na przyszłość – zaznaczył prof. Jerzy Posłuszny.
Podczas polsko-ukraińskiej konferencji dyskusja toczyła się głównie wokół problemu potrzeby czy konieczności zreformowania ustroju Ukrainy po zakończeniu wojny. Zarysowały się różne stanowiska ukraińskich konstytucjonalistów. Niektórzy z nich uważają, iż obecna Konstytucja Ukrainy już wypełniła swoją rolę. Należy więc uchwalić zupełnie nową ustawę zasadniczą i to nie tylko ze względu na doświadczenia związane z wojną. Według uczestników konferencji Konstytucja z 1996 r. pozwoliła przejść od realnego socjalizmu do obecnego stanu ukraińskiego państwa, ale nowe wyzwania związane zwłaszcza z członkostwem w UE i NATO wymagają zupełnie innych rozwiązań. Część dyskutantów wskazywała na zalety obowiązującej Konstytucji, a jako argument podawało to, iż sprawdza się ona w sytuacji zagrożenia suwerennego bytu ukraińskiego państwa. Dla nich właściwym rozwiązaniem są ewolucyjne zmiany konstytucyjne.
![](/media/yfhbpa5o/dsc_8837.jpg)
![](/media/vspfxmi5/dsc_8852.jpg)
![](/media/dyhjwbpl/dsc_8832.jpg)
![](/media/gevfjqy0/dsc_8847.jpg)
![](/media/qu5oto4z/dsc_8844.jpg)
Polscy uczestniczy dyskusji, mocno akcentowali, iż decyzja co do wyboru drogi, jaką pójdzie ukraiński konstytucjonalizm, należy wyłącznie do polityków i uczonych w Ukrainie. Zadaniem polskiej doktryny jest jedynie wskazywanie naszych doświadczeń zwłaszcza tych związanych z już dwudziestoletnim członkostwem w UE.
Seminarium pokazało, że w Ukrainie trwa dyskusja wśród konstytucjonalistów nad różnymi tendencjami. Jednak należy pamiętać, że wojna to nie jest dobry moment na zmiany w prawie szczególnie w konstytucji. Część uczestników konferencji ze strony ukraińskiej zwracała uwagę, że najpierw konstytucji należy przestrzegać a dopiero później ją zmieniać. Podczas dyskusji pojawiła się także obawa o to, żeby zmiany w prawie niebyły przygotowywane pod konkretne osoby, a jak wskazuje doświadczenie historyczne, tak mogłoby być w przypadku Prezydenta Zełenskiego, który cieczy się ogromną popularnością nie tylko w Ukrainie.
Dyskusja pokazała także, że obecnie w państwach europy środkowo-wschodniej wojna nie wpłynęła na prawodawstwo a szczególnie na chęć zmian w konstytucjach. Jednak w obecnych czasach, które wydawałoby się, są bezpieczne i spokojne konieczne jest dostosowywanie ustaw zasadniczych w kontekście zagrożeń, które mogą się pojawić.
W konkluzji seminarium postanowiono, że właśnie kwestie związane z przygotowaniem konstytucji do członkostwa w UE i NATO będą tematem kolejnego spotkania, które zorganizuje WSPiA w trybie hybrydowym w Rzeszowie.
W dyskusji uczestniczyło wielu wybitnych naukowców z Polski i Ukrainy m.in. z Uniwersytetu Zielonogórskiego, Białostockiego, Łódzkiego, Gdańskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz WSPiA. Stronę ukraińską reprezentowali m.in. sędziowie Sądu Konstytucyjnego Ukrainy, członkowie Narodowej Akademii Nauk Ukrainy oraz naukowcy z Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki, Czerniowieckiego Uniwersytetu Narodowego im. Jurija Fedkowycza, Uniwersytetu Narodowego „Akademia Kijowsko-Mohylańska”.
Wśród polskich naukowców w seminarium uczestniczyli m.in.: prof. Jerzy Posłuszny, Rektor WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej, prof. Andrzej Bisztyga i prof. Izabela Gawłowicz z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego, prof. Artur Olechno z Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, prof. Maciej Serowaniec z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prof. Krzysztof Skotnicki z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, prof. Andrzej Szmyt z Uniwersytetu Gdańskiego oraz prof. Zbigniew Witkowski, Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. WSPiA reprezentowali prof. Krzysztof Eckhardt, Kierownik Katedry Prawa Konstytucyjnego i Stosunków międzynarodowych WSPiA, dr Agata Furgała, Prorektor WSPiA, dr Bożena Sowa, Prorektor WSPiA, dr Przemysław Niemczuk, Prorektor WSPiA oraz wykładowcy Uczelni dr Grzegorz Krzeszowski i dr Katarzyna Tkaczyk-Rymanowska
Po stronie ukraińskiej w dyskusji uczestniczyli m.in. prof. Petro Stetsyuk, wykładowca WSPiA, konsultant naukowy ds. prawnych Centrum im. Razumkowa, sędzia Sądu Konstytucyjnego Ukrainy w stanie spoczynku; Prof. Wołodymyr Szapował członek Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, sędzia Sądu Konstytucyjnego Ukrainy w stanie spoczynku, przewodniczący Centralnej Komisji Wyborczej Ukrainy 2007-2013, współprzewodniczący Ukraińsko-Polskiej Klub Konstytucjonalistów, prof. Mykoła Kozjubra z Katedry Teorii Prawa i Prawa Publicznego Uniwersytet Narodowy „Akademia Kijowsko-Mohylańska”, sędzia Sądu Konstytucyjnego Ukrainy w stanie spoczynku, członek Narodowej Akademii Nauk Prawnych Ukrainy oraz Prof. Jurij Kluczkowski z Katedry Prawoznawstwa i Prawa Publicznego Narodowego Uniwersytetu „Akademia Kijowsko-Mohylańska”, były deputowany Ukrainy, główny twórca projektu Kodeksu Wyborczego Ukrainy.
W Seminarium uczestniczył także prof. Wiktor Szyszkin, sędzia Sądu Konstytucyjnego Ukrainy w stanie spoczynku, pierwszy Prokurator Generalny Ukrainy, deputowany ludowy Ukrainy I, II i III kadencji, prof. Pawło Gural, Kierownik Katedry Prawa Konstytucyjnego Wydziału Prawa Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki, prof. Petro Paciurkiwski z Katedry Prawa Publicznego, dziekan Wydziału Prawa w latach 1991-2021 Czerniowieckiego Uniwersytetu Narodowego im. Jurija Fedkowycza.
Nagranie całej konferencji można zobaczyć poniżej.